و انبیای الهی بر این مصیبت گریسته‌اند و بر این واقعه صحه گذارده‌اند. کتاب مقدس نیز از این قاعده مستثنا نبوده و واقعه کربلا را پیشگویی کرده است. از این رو در بررسی تصریحات کتاب مقدس به ماجرای کربلا با حجت الاسلام والمسلمین محمدرضا طباطبایی، استاد حوزه و دانشگاه و مؤلف کتابهایی در زمینه اهل بیت (ع) به گفت و گو پرداخته‌ایم که مشروح آن از نظرتان می‌گذرد:

با توجه به آنکه برخی حوادث مربوط به اسلام و عصر بعثت توسط پیامبران پیشین پیشگویی شده است، آیا در کتاب مقدس به ماجراها و وقایع صدر اسلام اشاره شده است یا خیر؟

 یکی از مباحثی که در عرصه گفت و گوی بین اسلام و سایر ادیان آسمانی مانند یهودیت و مسیحیت مطرح می‌شود، این است که آیا پیشگویی وقایعی از تاریخ اسلام همچون مسایل مربوط به پیامبر (ص) یا اهل بیت (ع) بویژه سیدالشهدا(ع) و امام عصر (عج) در متون مقدس آنها آمده است یا خیر؟

پیش از پاسخ لازم است اندکی از کتاب مقدس یا عهدین که اصلی‌ترین متن مقدس مسیحیان و یهودیان است، بگوییم. کتاب مقدس یا عهدین از دو بخش عهد عتیق و عهد جدید تشکیل شده است.

عهد عتیق شامل ۳۹ کتاب است که پنج کتاب اول آن تورات خوانده می‌شود، با نامهای سفر پیدایش، خروج، ‌ لاویان، اعداد و تثنیه. بخش دوم کتاب مقدس نیز با عنوان عهد جدید، ‌ از ۲۷ کتاب تشکیل شده است که چهار کتاب نخست آن را اناجیل اربعه با نامهای انجیل متی، لوقا، مرقس و یوحنا تشکیل می‌دهند.

مجموعه عهدین یا کتاب مقدس بیشتر مباحث تاریخی را در بر می‌گیرد. به باور مسیحیان بیش از هشت هزار پیشگویی یا prophecy در عهدین وجود دارد و چند هزار مورد از این بشارتها مربوط به حضرت 
مسیح (ع) است، بدون اینکه در اینها تصریحی به نام حضرت مسیح (ع) شده باشد. در کل اگر بخواهیم این بشارتها را بررسی کنیم، برخی درباره وقایع تاریخی از پیامبران گذشته است، مانند جنگ با حکام ستمگر و برخی درباره ظهور برخی انبیای الهی است، بعضی درباره پیشگویی وقایع آخرالزمان و برخی نیز به پیامبر گرامی اسلام(ص)  و اهل بیت (ع) اختصاص دارد.

درباره واقعه عاشورا چطور؟ آیا پیشگویی و بشارتی در این باره و آنچه در کربلا گذشت در کتاب مقدس بیان شده است؟

 بله، از جمله مسایلی که در کتاب مقدس قابل پیگیری و تحقیق است ماجرای کربلا و عاشورای سیدالشهدا(ع) است.

این بشارت به چه صورت آمده؟ آیا بصراحت به نام سیدالشهدا(ع) اشاره شده است؟

به طور معمول وقتی سخن از بشارت یا پیشگویی در یک کتاب آسمانی همچون کتاب مقدس مسیحیان می‌شود نباید انتظار داشت به عنوان مثال نام سیدالشهدا(ع) و نام اجدادشان به طور صریح و بیان کامل مشخصات آمده باشد، زیرا حتی در مورد چند هزار پیشگویی مورد ادعای مسیحیان نیز بشارتها به این گونه درباره حضرت مسیح (ع) نیامده است. وقتی مسیحیان می‌خواهند این بشارتها را ثابت کنند از صفات و ویژگی‌هایی که به طور مبهم در کتاب مقدس آمده استفاده می‌کنند؛ اساسا بشارتها ادبیات مخصوص به خود را دارند. به ادبیات خاصی که برای بیان بشارتها در کتاب مقدس وجود دارد، ادبیات مکاشفه‌ای یا ادبیات آپوکالیپتیکی گفته می‌شود، یعنی ادبیات همراه با ایهام و عبارات دوپهلو، اما رمزگذاری شده و دارای کدهایی که پس از مرور زمان بر خوانندگان این کتابها آشکار می‌شود.

به عنوان مثال وقتی در کتاب مقدس از شمشیر دودمه در کتاب «مزامیر داوود (ع)» یا همان زبور که اکنون در زمره‌ همان ۳۹ کتاب عهد عتیق است، ‌ سخن گفته می‌شود در تاریخ مسیحیت کسی پیدا نمی‌شود که شمشیری به نام ذوالفقار یا دودم داشته باشد. بنابراین وقتی مزمور ۱۴۹ عبارت ششم ترکیب «وِهِرِب پی‌پی‌یوُوت» یا شمشیر دودمه یا ذوالفقار می‌آید، برای نسلهای بعدی رمزگشایی می‌شود که باید در انتظار چه کسی باشند. کسی که ذوالفقار در دست، در آخرالزمان ظهور می‌کند. چنانکه آمده شمشیر دودمه در دست ایشان برای انتقام از امتها و تادیب طوایف است؛ مگر چه کسی قرار است بیاید؟ قطعاً حضرت مسیح (ع) نیست. این شخص با نشانه‌هایی که در این آیات آمده است بر هیچ کس جز امام عصر (عج) قابل انطباق نیست.‌ همان شخصی که می‌آید تا از کسانی که در ماجرای کربلا و عاشورا ستمی بزرگ را بر فرزند پیامبر (ص) روا داشتند، انتقام بگیرد.

همین مزامیر حضرت داوود (ع) در فصل ۷۴، آیات پنج به بعد عبارتی دارد که به طور ضمنی قابل انطباق بر ماجرای کربلاست، آنجا که می‌گوید قدس‌های تو را آتش زدند و مسکن تو را بی‌حرمت کرده‌اند که اشاره به آتش زدن خیمه‌ها در روز دهم محرم ۶۱ هجری قمری دارد.

اشارات کتاب مقدس به واقعه کربلا از این صریح‌تر هم آمده است؟

 بله، حضرت ارمیای نبی از پیامبران بنی اسراییل (ع)، کتابهایی آسمانی داشتند که امروزه دو تا از کتابهای عهد عتیق به ایشان اختصاص دارد. در کتاب نخست که به «کتاب ارمیا» مشهور است در فصل چهل و ششم عبارات جالب توجهی آمده است که از نهر فرات سخن می‌گوید و پیشگویی‌هایی را مطرح می‌کند و حوادثی که در اطراف این نهر اتفاق می‌افتد را بیان می کند.

از جمله در این کتاب آمده است که درباره مصر و لشکر فرعون که نزد نهر فرات بودند (منظور از مصر معنای واژگانی آن یعنی شهر است، نه مصر کشور معروف، زیرا در کشور مصر رود نیل واقع شده نه رود فرات) می‌گوید: «‌ای سواران! اسبان را بیارایید و سوار شوید و با کلاهخودهای خود بایستید، نیزه‌ها را صیقل دهید، زره‌ها را بپوشید».

و در عبارت پنجم می‌گوید: «چرا ایشان را می‌بینند که هراسان شده و به عقب باز می‌گردند». کنایه از شکست لشکر یزید است که در جنگهای پی در پی توان مقابله با یاران امام (ع) را نداشتند.

ارمیای نبی همچنین می‌گوید: «شجاعان آنها خرد می‌شوند، زیرا ترس از هر طرف است» یعنی لشکر عمرسعد با هر حمله اصحاب امام (ع) در هراس می‌افتادند.

یا در عبارت ششم گفته می‌شود: «زورآوران آنها رهایی نیابند و به طرف شمال به کنار نهر فرات می‌لغزند و می‌افتند؛» کنایه از اینکه حتی پهلوان هم که باشند نمی‌توانند از یاران سیدالشهدا(ع) بگریزند.

حال شاهد اصلی ما در عبارت دهم آمده است که می‌گوید: «آن روز، روزِ انتقام خداوند باشد که از دشمنان خود انتقام بگیرد» یعنی در آخرالزمان، امام عصر (عج) با همان شمشیر دودمه‌ای که کتاب مزامیر می‌گفت از دشمنان خود انتقام می‌گیرند.

 ارمیای نبی در بخش بعدی آیه ده می‌گوید: «شمشیر، هلاک کرده و سیر می‌شود از خون ایشان و مست می‌شود، زیرا خداوند یهوه صبایوت در زمین شمال نزد نهر فرات ذبحی دارد.»

چنانکه می‌بینید در کتاب مقدس مسیحیان به ذبح در کنار فرات اشاره شده است، چنانکه خداوند در قرآن کریم در آیه ۱۰۷ سوره مبارکه صافات «و فدیناه بذبحٍ عظیم» به ذبح عظیم اشاره می‌کند؛ اگرچه موضوع این آیه قربانی، حضرت ابراهیم (ع) است که قرار بود فرزندشان را در پیشگاه خدا قربانی کنند و گوسفندی از سوی خداوند فرستاده شد تا به جای حضرت اسماعیل قربانی شود، اما در روایاتی از امام هشتم (ع) در کتاب بحارالانوار، جلد ۱۲ ، صفحه ۱۲۴ و جلد ۴۴ صفحه ۲۲۵ به نقل از عیون اخبارالرضا (ع) و خصال شیخ صدوق آمده است که این آیه مبارکه در سوره صافات مربوط به امام حسین (ع) است. زیرا ذبیحی بزرگتر از سیدالشهدا(ع) در پیشگاه خدا نیست.

در اینجا در می‌یابیم این ذبح عظیم در کتاب مقدس و از زبان ارمیای نبی که در فصل ۴۶، عبارت دهم بیان می‌شود به ماجرای کربلا و ذبح عظیم در کنار فرات اشاره دارد، زیرا ما در تاریخ یهودیت و مسیحیت نداریم که ذبحی برایشان در کنار فرات رخ داده باشد، بجز آنچه در تاریخ کربلا نقل شده است.

این اشارات به واقعه کربلا و عاشورا در کتاب مقدس چه تاثیری بر اندیشه و تفکر مسیحیان داشته است؟

 پیشگویی‌هایی از این دست در عهدین نسبت به واقعه کربلا و آنچه در عاشورا رخ داد، بر مسیحیان حق طلب آثار خوبی داشته است؛ به همین جهت است که شخصیت‌هایی همچون آنتوان بارا، نویسنده برجسته مسیحی کتابی می‌نویسد به نام «الحسین فی الفکر المسیحی» که با عنوان «حسین (ع) در اندیشه مسیحیت» به فارسی نیز منتشر شده است. این نشانگر عشق یک مسیحی به امام سوم شیعیان (ع) است.

بنابراین، کتاب مقدس زمینه ذهنی علاقه‌مندی مسیحیان به سیدالشهدا(ع) و نهضت ایشان را فراهم کرده است چنانکه در بیان ارمیای نبی دیدیم.

فرزند «پولس سلامه» از شعرای برجسته مسیحیِ عرب زبان که اشعاری زیبا درباره امام حسین(ع) سروده است، بیان می‌کند: روزی هنگام صبح وارد اتاق پدرم شدم، دیدم بالش او خیس است با تعجب آن را برداشتم و پرسیدم: آب روی بالش ریخته‌اید؟ پاسخ داد: خیر. پرسیدم: عرق کرده‌اید؟ گفت: خیر. دلیل را جویا شدم.

گفت: پسرم بدان که دیشب فاجعه کربلا را به نظم درآوردم و بعد می‌گوید: انا المسیحیُ ابکانیَ الحسین... یعنی من مسیحی هستم و حسین (ع) مرا به گریه انداخت و مروارید اشک از افق چشمانم غلتید و درخشید.»

افزون بر این، شخصیتهای دیگری همچون جرج جرداق، سید ادریس الحسنی، میخائیل نعمیه، جبران خلیل جبران، توفیق ابوعلم و.. درباره امام حسین (ع) مطالب، تعابیر و تالیفاتی زیبا دارند. به عنوان مثال سلیمان کتاّنی، شاعر فقید مسیحی کتابی درباره ایشان دارد به نام «الامام الحسین فی حله البرفیر» یعنی امام (ع) در جامه ارغوانی. این شاعر مسیحی اشعار بسیار زیبایی در کتاب خود درباره اباعبدا... (ع) دارد.

این همه ارادت و عشق و سرودن اشعاری به این زیبایی درباره امام شیعیان ریشه در پیشگویی‌های کتاب مقدس از واقعه کربلا دارد.

مگر قرآن کریم و ما مسلمانان نمی‌گوییم کتاب مقدس تحریف شده است. پس چگونه می‌توانیم در مطالب مرتبط با وقایع تاریخ اسلام بویژه واقعه کربلا در کتاب مقدس، به بخشهایی از این کتاب استناد کنیم؟ آیا می‌توانیم این بخشها را مصون از این تحریفات بدانیم؟

 بله. آیات کتاب مقدس به چند دسته تقسیم می‌شوند. برخی از این آیات کاملاً مورد تصدیق آیات قرآن است. به عنوان مثال روزه هم در تورات آمده و هم در انجیل و هم در قرآن، که می‌فرماید: «روزه بر شما نوشته شده همان طور که پیش از شما نیز نوشته شد» و اکنون این آیات در هر سه این کتابها وجود دارد. هم در تورات، هم در انجیل و هم در قرآن کریم.

برخی از وقایع تاریخی نیز این گونه است، همچون شفای کورمادرزاد که هم در انجیل است و هم در قرآن، یا در مناظراتی که امام هشتم (ع) داشته‌اند در برخی موارد از آیاتی به تورات و انجیل استناد می‌کنند که اکنون نیز موجود است.

به عنوان مثال ثامن الائمه (ع) در گفت و گو با جاثلیق برای اثبات بشارت پیامبر اسلام (ص) به کتاب تثنیه، فصل ۱۸، آیه ۱۸ استناد می‌کنند که امروز نیز در کتاب مقدس موجود است.

دسته دوم از آیاتی که در کتاب مقدس وجود دارند آیاتی هستند که قرآن و روایات صحیح اسلامی، آنها را صد درصد رد می‌کنند مانند آیاتی از کتاب مقدس که به پیامبران نسبتهای ناروا می‌دهد نسبتهایی همچون شرابخواری، اعمال نامشروع، قتل و جنایت، دروغگویی و... یا به خداوند نسبت جسمانیت می‌دهد که قرآن کریم می‌فرماید: «مانند من چیزی نیست.»

این دسته از آیات تحریف شده، حتی اگر قرآن و عقل به ما چیزی نگوید خود کتاب مقدس، آنها را رد می‌کند؛ بنابراین آیات تحریف شده کتاب مقدس با محتوای تحریف نشده آن متناقض است، از این رو، در کتاب مقدس آیات فراوانی درباره توحید می‌بینیم که با اعتقاد تثلیث ریاج در میان مسیحیان متفاوت است!

افزون بر این، دسته سومی از آیات در کتاب مقدس وجود دارد که قرآن کریم در رد یا اثبات آنها چیزی نفرموده و عقل سلیم هم نسبت به رد و پذیرش آنها موضعی ندارد. مانند برخی از وقایع تاریخ. درباره این دسته سوم ما اصراری بر تحریف یا عدم تحریف آنها نداریم.

حال آیات مربوط به بشارتهای اهل بیت (ع)، از جمله مواردی که به ماجرای امام حسین(ع) و عاشورا اشاره دارد، در زمره دسته اول است که هم در روایات و هم در قرآن تایید شده و در زمره آیات تحریف ناشده کتاب مقدس محسوب می‌شود.

خبرنگار: آمنه مستقیمی